Autisme en een visuele beperking
Mensen met een visuele beperking en mensen met autisme nemen de wereld anders waar dan mensen die deze aandoeningen niet hebben. Er kan sprake zijn van:
- minder oog voor de context waarin gebeurtenissen afspelen
- moeilijk kunnen samenbrengen van waargenomen details naar een samenhangend geheel
- problemen met informatieverwerking of van een informatie tekort
Dit kan leiden tot problemen in de communicatie. De combinatie van autisme en een visuele beperking kan er bovendien toe leiden dat problemen op de verschillende gebieden worden versterkt.
Autisme
De term 'autismespectrumstoornis' geeft aan dat er verschillen bestaan in de manier waarop autisme zich uit. Dit kan mild of ernstig zijn. Wel hebben mensen met autisme in ieder geval te maken met:
- Beperkingen in de sociale communicatie en interactie
- Repetitief gedrag en specifieke interesses
- Onder- of overgevoeligheid voor prikkels
Visuele beperking
Er zijn verschillende vormen van een visuele beperking. Die kunnen sterk in ernst verschillen. Enkele veelvoorkomende visuele beperkingen zijn:
- (Functionele) blindheid
- Slechtziendheid - dit betreft mensen met een gezichtsscherpte van minder dan 0.30 of met een gezichtsveld kleiner dan dertig graden.
- Cerebrale Visual Impairment (CVI) – bij deze aandoening hebben mensen een visueel verwerkingsprobleem. De hersenen kunnen de informatie die via de ogen binnenkomt dan niet goed verwerken. Het kan zijn dat de hersenen de informatie niet goed ontvangen of niet goed interpreteren.
De combinatie van een visuele beperking en autisme
Mensen die zowel een visuele beperking als autisme hebben, ervaren problemen bij het waarnemen en bij de verwerking van prikkels.
Fragmentarisch waarnemen
Zowel autisme als een visuele beperking kunnen tot gevolg hebben dat mensen moeite hebben met overzicht en begrijpen wat er gebeurt. Dat noemen we ‘fragmentarisch waarnemen’.
Bij iemand met een visuele beperking kan dit komen doordat informatie over de wereld niet in één keer, maar in fragmenten binnenkomt. Het kost dan bijvoorbeeld meer tijd om een beeld te vormen van wat er in een ruimte staat en wat er gebeurt.
Dat iemand met autisme fragmentarisch waarneemt, komt door de sterke focus op details. Hij mist hierdoor de samenhang tussen details of interpreteert het anders. Iemand kan in een ruimte bijvoorbeeld de geur van de nieuwe stoelen ruiken, daardoor afgeleid raken en missen dat er ook nog andere nieuwe dingen zijn.
Prikkelverwerkingsproblemen
Mensen met autisme hebben vaak een onder- of overgevoeligheid op verschillende zintuigen. Dat kan leiden tot problemen met bijvoorbeeld slapen, eten, functioneren in de klas of op het werk. Een zintuiglijke prikkel als geluid kan bijvoorbeeld harder binnenkomen. Terwijl een pijnprikkel misschien juist niet hard genoeg binnenkomt.
Bij mensen met een visuele beperking komen de omgevingsprikkels - zeker als ze vanaf een grotere afstand komen - niet, gedeeltelijk of anders binnen. Het gemis aan visuele informatie compenseren mensen die slecht zien of blind zijn vaak met informatie vanuit de andere zintuigen. Dit kost meer tijd en daardoor vaak meer energie.
Behandeling bij de combinatie van een visuele beperking en autisme
Behandelen van mensen met zowel een visuele beperking als autisme vraagt om specifieke kennis en vaardigheden, op meerdere vlakken. We gaan hieronder kort in op de belangrijkste aandachtspunten.
Beeldvorming van unieke persoonlijkheid
Ondersteuning van iemand met zowel een visuele beperking als autisme kan pas goed gebeuren als iemands unieke persoonlijkheid in kaart is gebracht. Daarvoor is uitgebreid psychologisch onderzoek nodig. Hierbij is een multidisciplinair team betrokken. In dat team zitten vaak ouders of andere naasten, een logopediste, de leerkracht, een ergotherapeut, een ambulant behandelaar, een maatschappelijk werker en een gedragswetenschapper. Die laatste heeft de centrale rol in het team en leidt het onderzoek. Soms schakelt het team een psychiater in, die de definitieve diagnose stelt.
Psycho-educatie
Wanneer de diagnose autisme is gesteld en duidelijk is hoe dit zich uit, legt de gedragswetenschapper aan de persoon zelf en zijn omgeving uit wat de combinatie van autisme en de visuele beperking betekent.
Uitleg over autisme gebeurt vaak plaats in de vorm van psycho-educatie. Veel vormen van psycho-educatie zijn echter erg visueel. Daarom zijn er voor mensen met autisme én een visuele beperking ook alternatieve manieren.
Begeleiding
De manier waarop iemand met zowel een visuele beperking als autisme wordt begeleid, hangt af van de manier en mate waarop de persoon en zijn omgeving er problemen mee ervaren. Dat kan afhankelijk zijn van de levensfase of het begrip van de omgeving. Het is in ieder geval van belang dat een begeleider kennis heeft van de visuele beperking, van de autismespectrumstoornis en van eventueel andere aandoeningen. Ook is het essentieel om te beseffen dat de afzonderlijke aandoeningen op elkaar van invloed kunnen zijn. De begeleiding moet op maat zijn en gebaseerd op specialistische kennis van beide aandoeningen.