Beperking in horen én zien

Wanneer iemand een visuele en een auditieve beperking heeft, noemen we dat een beperking in horen én zien, ook wel doofblindheid. Deze dubbelzintuiglijke beperking zorgt voor nieuwe vraagstukken en uitdagingen omdat het gebruik van de zogenoemde vertezintuigen is belemmerd. Voor het waarnemen worden de andere zintuigen (vooral de tast) belangrijker. Op verschillende levensgebieden kunnen aanpassingen nodig zijn.

Vier vormen

Er zijn vier vormen van een beperking in horen én zien:

1. Slechthorend én slechtziend
2. Doof én slechtziend
3. Slechthorend én blind
4. Doof én blind

Drie subgroepen

We onderscheiden drie subgroepen binnen de beperking in horen én zien:

1. Mensen met een aangeboren beperking in horen én zien.
   De auditieve en visuele beperking zijn ontstaan vóór de taalverwerving. Aandachtsgebieden zijn taal en communicatie, oriëntatie en mobiliteit, inzet van de (rest)zintuigen.
2. Mensen met een verworven beperking in horen én zien.
   De auditieve en/of visuele beperking zijn ontstaan ná de taalverwerving. Aandachtsgebieden: identiteitsontwikkeling, verliesverwerking, eigen regie en toekomstbeeld.
3. Mensen met een leeftijdsgerelateerde beperking in horen én zien (ouderdomsdoofblindheid).
   De auditieve en/of visuele beperking zijn ontstaan door het ouder worden. Aandachtsgebieden zijn behoud van eigen regie, voorkomen van sociaal isolement, optimaliseren van restgehoor en restvisus en verliesverwerking. Deze groep telt zo’n 80.000 mensen.
   
   Dit onderscheid maken we, omdat elke groep verschillende problemen kan ervaren en hierdoor verschillende ondersteuningsbehoeften kan hebben.

Herkennen 

Signalen die kunnen duiden op een beperking in horen én zien:

• vaak in zichzelf gekeerd zijn
• niet reageren of over iets anders beginnen
• gevoel hebben er niet bij te horen
• mijden van activiteiten met mensen 
• moeite met herkennen van bekenden 
• schrikken van aanraking
• moeite met vinden van eigen spullen 
• weinig initiatief nemen 
• moeite hebben andere situaties
• gedragsproblemen, bijvoorbeeld agressie 

• angst, bijvoorbeeld bij traplopen

  Om te achterhalen of er een beperking in horen én zien kan zijn, is een signaleringslijst gemaakt. (Bron: DB-connect)

Tipkaart
Hoe communiceer je met iemand met een beperking in horen én zien? Zie de volgende tipkaart.
https://www.dbconnect.info/communicatietips/

Brochure Hand onder hand
Deze brochure beschrijft de techniek ‘hand onder hand contact' bij mensen met een visuele en verstandelijke beperking of een beperking in horen én zien met een ontwikkelingsachterstand. Dit is een manier van communiceren waarbij de handen gebruikt worden. Voorzien van een gewenningsplan voor de cliënt. Ook training en ondersteuning is mogelijk. 
Brochure: Hand onder hand contact - Bartimeus

Aanvullende informatie geven
Met Social Haptic Communication (SHC) kun je met behulp van aanraking aanvullende informatie geven aan iemand met een beperking in horen én zien. Het is een redelijk eenvoudige manier om bijvoorbeeld meer te vertellen over een ruimte, emoties of te ondersteunen bij mobiliteit. Het is geen vervanging van gesproken woord of gebarentaal, maar een aanvulling hierop.
Lees hier het artikel over Social Haptic Communication.

Kwaliteit in Communicatie (KIC)
De methode Kwaliteit in Communicatie (KiC) is bedoeld om de communicatie te verbeteren tussen mensen met zintuiglijke en verstandelijke beperkingen en hun communicatiepartners, zoals ouders, begeleiders of leerkrachten. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat KiC werkt. Er is een interventiebeschrijving beschikbaar: 
Kwaliteit in Communicatie (databankinterventies.nl)

Ik voel wat je bedoelt
Bekijk hier een film over communiceren met mensen met een aangeboren beperking in horen én zien:
Ik voel wat je bedoelt... - Visio De Brink (youtube.com)

Tips voor de omgang met iemand met een beperking in horen én zien:
- communiceer met kortere zinnen;
- zorg dat je gezicht goed zichtbaar is;
- geef zaken een vaste plaats in de (woon)ruimte;
- ondersteun bij het omgaan met de toenemende digitalisering van informatie en diensten. 

Wonen
Veel mensen met een aangeboren beperking in horen én zien hebben een specialistische ondersteuningsvraag op alle gebieden van het dagelijks leven. Bartiméus heeft in Doorn aangepaste woningen voor mensen met een beperking in horen én zien. Ook Visio heeft in Vries speciale woningen. De woningen zijn speciaal ingericht en de begeleidingsstijl is aangepast. 

Bekijk hier een film over wonen bij Bartiméus: Doofblind specifiek wonen - YouTube (2018)

Zie ook de brochure over wonen voor mensen met een aangeboren beperking in horen én zien.

Activiteiten 
Welke activiteiten zijn geschikt voor iemand met een beperking in horen én zien? Om daarachter te komen, is het belangrijk in gesprek te gaan met diegene en/of diens naasten.

In de brochure ‘Activiteiten voor mensen met een beperking in horen én zien’ vind je vragen die je kunt stellen om een goed beeld te krijgen van iemands interesses, zintuigelijke voorkeuren en nodige aanpassingen. Hiermee ontdekken jullie welke bezigheden of activiteiten kunnen passen.
https://kennisoverzien.nl/sites/default/files/2024-03/brochure%20activiteiten.pdf

Outdoor activiteiten 
Voor veel mensen met een aangeboren beperking in horen én zien, blijken outdoor activiteiten een positieve invloed op gezondheid en welzijn te hebben. Dat vraagt natuurlijk wel een goede voorbereiding. Meer hierover vind je in onderstaande brochure.
Brochure: Outdoor activiteiten - Bartimeus

DB-connect 
DB-connect is het landelijke informatiepunt voor alles wat te maken heeft met een beperking in horen én zien. Het is een samenwerking tussen Bartiméus, GGMD, Kalorama, Koninklijke Kentalis en Koninklijke Visio. Het informatiepunt is mogelijk gemaakt door Deelkracht en Kennis Over Zien. Heb je vragen over een beperking in horen én zien? Dan kun je contact opnemen met DB-connect, 085 - 06 54 59 0 (elke werkdag tussen 10.00 en 12.00 uur), contact@dbconnect.info of kijk op DB-connect.

E-learning
Wil je meer weten over (de impact van) een beperking in horen én zien? 
Bekijk dan deze e-learning (Bron: DB-connect).

Definities
De Nederlandse functionele definitie van doofblindheid beschrijft een beperking in horen én zien en de gevolgen hiervan op het dagelijks leven. Er is ook een medische definitie, die gaat over hoevéél gehoor- en visusverlies iemand heeft. Iemand met een beperking in horen én zien kan onder één van de twee definities vallen of onder beide. Klik hier voor de Nederlandse functionele definitie van doofblindheid.

Sociale kaart
Informatie over behandeling, begeleiding, onderwijs of woonvormen voor mensen met een beperking in horen én zien vind je hier: de Sociale Kaart Doofblindheid, 

Hulpmiddelen
Hulpmiddelen voor mensen met een beperking in horen én zien: hulpmiddelenwijzer van Vilans.

Hoorhulpmiddelen
Deze publicatie beschrijft het gebruik van hoorhulpmiddelen bij personen die problemen hebben met zien én horen en die in een organisatie wonen voor mensen met een verstandelijke beperking. In de publicatie wordt uitgelegd wat het belang is van hoorhulpmiddelen en welke mogelijkheden er zijn voor deze doelgroep.
Brochure: Hoorhulpmiddelen - Bartimeus

Tips voor audiciens
Wanneer iemand die slecht ziet bij de audicien komt, vraagt dit een iets andere aanpak van de audicien dan bij iemand die goedziend is. Download hier Tips voor audiciens

Zie ook https://www.deelkracht.nl/doofblind/