Braille leren op jonge leeftijd
Braille opent een wereld van mogelijkheden voor mensen die blind of zeer slechtziend zijn. Het maakt hun dagelijks leven een stuk gemakkelijker. Blinde kinderen leren net als ziende kinderen op jonge leeftijd lezen en schrijven, alleen dan het brailleschrift. Zij worden braillelezers genoemd. In dit artikel lees je hoe braille op jonge leeftijd wordt aangeleerd. Braille leren op latere leeftijd kan ook. De link naar het artikel hierover, staat onderaan deze pagina.
Het brailleschrift
Louis Braille (1809-1852) is de uitvinder van het brailleschrift, een tastbaar alfabet dat de wereld veranderde voor blinde en zeer slechtziende mensen. Elk karakter, of het nu een letter, cijfer of leesteken is bestaat meestal uit maximaal zes voelbare puntjes, verdeeld in twee kolommen en drie rijen. Dit eenvoudige systeem maakt het voor hen mogelijk om met hun vingertoppen te lezen en schrijven.
Vroegbegeleiding
Blinde en zeer slechtziende kinderen kunnen vroegbegeleiding krijgen van Koninklijke Visio of Bartiméus. Zij leren hun andere zintuigen zo optimaal mogelijk inzetten om te compenseren. Omdat zij geen braillewoorden tegenkomen in hun omgeving, is het belangrijk om tastboeken voor te lezen met voelbare plaatjes en braillewoorden. Deze boeken zijn gratis te leen bij Passend Lezen. Ook kunnen ouders en begeleiders braillewoordjes plakken op de broodtrommel en andere voorwerpen. Dit kunnen ze doen met een braillelettertang op Dymo tape. Daarnaast kunnen ouders ook ondersteuning krijgen om braille te leren lezen met hun ogen.
Braille leren
Blinde en zeer slechtziende kinderen leren op dezelfde leeftijd lezen als goedziende kinderen. Ze leren brailleletters volgens een speciale braillemethode. Daarna kunnen ze meedoen met een gewone leesmethode die in braille is omgezet. Schrijven leren ze op een Perkins braille typemachine met 6 toetsen. Daarmee maken ze voelbare puntjes die ze meteen kunnen nalezen.
Kinderen kunnen braille leren binnen het regulier onderwijs in (de buurt van) hun woonplaats. Een ambulant onderwijskundig begeleider van Bartiméus of Visio traint hiervoor de extra formatie leerkracht en groepsleerkracht. Kinderen kunnen ook braille leren binnen het speciaal onderwijs. Er bestaan 8 scholen voor kinderen met een visuele beperking (cluster 1) in Nederland.
Braille lezen en schrijven
Braille lezen kan vanaf papier, maar ook vanaf de computer, laptop, tablet of smartphone. Hiervoor verbind je een brailleleesregel met het apparaat. Een brailleleesregel is een soort toetsenbord waarbij de braillepunten omhoogkomen en voelbaar zijn. Zo kun je lezen wat er op het beeldscherm staat. Met de meeste brailleleesregels kun je ook brailletekens typen, waarbij tekst in zwartschrift (‘gewone’ letters) op het beeldscherm komt. Er bestaan ook brailleprinters.
Revalidatiebraille
Blind- of slechtziendheid kan ook later optreden, bijvoorbeeld door een ongeluk of medische oorzaak. In dit geval kon iemand eerst wel goed zien en lezen. Ook dan is het brailleschrift aan te leren. Dit noemen we revalidatiebraille.
Revalidatiebraille kun je leren op school. Jongeren en volwassenen kunnen terecht bij https://www.visio.org/revalidatie-en-advies/intensieve-revalidatie/
Waarom braille?
Zeer slechtziende kinderen kunnen de neiging hebben met het weinige zicht dat ze nog hebben (restvisus) te lezen. Daarbij ervaren ze vaak vermoeidheid, hoofdpijn en nekklachten. Voor hen kan braille een oplossing zijn. Ook voor kinderen met een progressieve oogaandoening kan het verstandig zijn braille te leren. Als blinde of zeer slechtziende kinderen geen braille leren, zouden ze analfabeet zijn.
Hoewel bijna alle teksten met de computer, smartphone, tablet of andere apparaten zijn om te zetten naar spraak, zijn er toch belangrijke redenen om braille te leren:
- Informatie makkelijker onthouden: Tekst die iemand leest, wordt gemakkelijker onthouden. Ook kunnen gedachten afdwalen, terwijl de voorleesstem doorgaat.
- Woordbeeld krijgen en houden: Kinderen moeten de spelling van woorden leren. Als zij zich alleen op gesproken tekst richten, krijgen en houden ze geen woordbeeld.
- Niet afgesloten: Een braillelezer kan praten, luisteren en lezen en sluit zich niet af van de omgeving.
- Braille lezen geeft ontspanning: Veel mensen die braille lezen, geven aan dat het meer ontspanning geeft dan een luisterboek. Zij zitten niet vast aan een apparaat en een stem, kunnen het tempo bepalen en hun fantasie het werk laten doen.
Meer informatie
FanTASTisch
Dit boek is een inspiratiebron voor ouders van blinde kinderen over de waarneming via de tast. Het boek bevat een theoretisch en een praktisch deel.
https://www.visio.org/visio.org/media/Visio/Downloads/TG_041-008_boek_Fantastisch.pdf
Kijk mij eens
Dit boek bevat praktische informatie over verschillende zaken die belangrijk zijn bij het begeleiden van een blinde peuter in de groep. Verder bevat het ideeën hoe je als begeleider kunt inspelen op het blinde of zeer slechtziende kind.
https://bartimeus.nl/alle-publicaties/boek-kijk-mij-eens
Een blinde kleuter op school
Wanneer een leerkracht een blinde of zeer slechtziende kleuter in de klas krijgt, kan er onzekerheid zijn over de juiste aanpak, de mogelijkheden van de school en de mogelijkheden van deze leerling. Dit boek geeft ideeën over het bieden van onderwijs en begeleiding. https://bartimeus.nl/index.php/alle-publicaties/boek-een-blinde-kleuter-op-school
Passend Lezen
Meer informatie over tastbare prentenboeken en brailleboeken en lezen met een visuele beperking, vind je op de website van bibliotheekservice Passend Lezen.
Curriculum Braille
Voor (nieuwe) medewerkers bij Bartiméus en Visio, is er een curriculum braille ontwikkeld om de verschillende stadia van het proces van het aanleren van braille uit te leggen. Voor mensen die bekend zijn met het aanleren van braille, is het Curriculum Braille een naslagwerk.
https://www.visio.org/visio.org/media/Visio/Downloads/Curriculum-Braille-2022.pdf
EduVip
Kijk op EduVip voor meer informatie over braille.
Braille leren op latere leeftijd
Over het leren van braille op latere leeftijd, vind je informatie op https://kennisoverzien.nl/kennis/braille-leren-op-latere-leeftijd