Communicatie

Het grootste deel van informatie krijgen we binnen via onze ogen. Communicatie is 55% visueel (lichaamstaal, zoals houding en gebaren), 38% vocaal (hard of zacht, intonatie) en 7% verbaal (woorden). Zonder visuele informatie kan het moeilijk(er) zijn om op de hoogte te blijven. Een compleet beeld vormen van grote voorwerpen of oriënteren kan lastig zijn.

Hier volgen tips om communiceren met en voor mensen met een visuele beperking iets makkelijker te maken.

• Noem bij begroeting je naam, ook al ken je elkaar.
• Geef, als iemand het wil, informatie over de ruimte en vertel wie in de ruimte staat.
• Vertel wie aan het woord is. Licht toe wanneer iets grappig bedoeld is als dat niet duidelijk is of vertel wanneer er iets grappigs gebeurt.
• Wees alert dat iemand niet geïsoleerd raakt doordat hij niet (goed) ziet of hoort wat er om hem heen gebeurt.
• Beschrijf duidelijk wat je laat zien of voordoet.
• Geef iemand ruimte om de andere zintuigen in te zetten. Bijvoorbeeld ruiken aan een boeket of voelen aan een nieuwe jas.
• Geef desgewenst informatie digitaal mee. Iemand kan dit later lezen op een computer, tablet of smartphone, eventueel met extra software.

Lichaamstaal kun je ook waarnemen door te luisteren. Zo hoor je wanneer iemand zit te friemelen, onrustig op de stoel draait of praat terwijl die persoon naar buiten kijkt.

Ook iemands gezichtsuitdrukking is te horen. Wanneer iemand met een boze gezichtsuitdrukking iets zegt, klinkt zijn stem anders dan met een lachende gezichtsuitdrukking.

Wordt lezen lastig? Dan zijn er hulpmiddelen. Een goed leeshulpmiddel is maatwerk en wordt mogelijk vergoed door de zorgverzekeraar. Je kunt ervoor terecht bij de opticien, de expertise centra (Bartiméus, Koninklijke Visio) of het ziekenhuis.

Leesbril
Ook als je slechtziend bent, kan een leesbril effect hebben.

Goed licht
Een lamp met prettige lichtkleur kan handig zijn. Je kunt de kleuren helderwit of daglicht kiezen. Kies een lamp die richtbaar is, de lichtbron goed afschermt en in hoogte verstelbaar is zodat je de lamp goed kunt afstemmen.

Vergroten
Niet iedereen heeft baat bij vergroting van tekst of beeld of vindt het prettig. Bijvoorbeeld bij kokervisus passen minder letters binnen de koker en verlies je het overzicht. Hoe groter de tekst, hoe minder overzicht.
Mensen met maculadegeneratie kunnen baat hebben bij vergroting, al blijft het resultaat wel vaag.

Mogelijke hulpmiddelen voor het vergroten van tekst en beeld zijn:

• handloep met of zonder verlichting
• leesliniaal
• staande loep
• beeldschermloep
• elektronische loep met spraak

Digitale tekst op een computer, tablet, e-reader of smartphone kan vaak eenvoudig vergroot en voorgelezen worden. Ook is de lichtinstelling aan te passen.

Grootletterboeken
Er zijn grootletterboeken beschikbaar in de openbare bibliotheek, soms bij de boekhandel en bij de Passend Lezen bibliotheek.
Het Elektronische Kranten en Tijdschriftenpakket (EKT) bestaat uit zo’n 100 landelijke en regionale kranten en tijdschriften. Door middel van de Online Player via Mijn Bieb of in de Passend Lezen-app kunnen ze in verschillende lettergroottes gelezen worden.

Audiolezen (luisterlezen)
Wordt lezen van zwartschrift (geschreven of gedrukte tekst) ondanks een leeshulpmiddel te inspannend? Dan zijn er nog andere opties. Zoals audiolezen (luisterlezen), digitaal lezen, karaoke lezen (luisteren en meelezen) of braille lezen. Zie ook www.passendlezen.nl

Leden van Passend Lezen hebben toegang tot boeken, kranten en tijdschriften in gesproken vorm. Er zijn ook commerciële aanbieders van luisterboeken. Het verschil zit in het aanbod, de benodigde afspeelapparatuur, de prijs en de voorleesstem.

Gesproken lectuur wordt afgespeeld op een computer, tablet of smartphone. Hiervoor is een internetverbinding nodig. Je kunt een koptelefoon of zogenoemde oortjes gebruiken.

Daisy
Op dit moment is de Daisy-cd nog beschikbaar met gesproken informatie. Deze kan afgeluisterd worden via een Daisy-speler. Binnenkort verdwijnt de Daisy-speler. Ter vervanging kan men gebruik maken van de Daisybox, een apparaat met grote contrasterende knoppen en een gesproken menu.

Enkele tips om schrijven en teruglezen gemakkelijker te maken, voor mensen met een visuele beperking en de mensen om hen heen:

• Schrijf niet met een balpen of potlood, maar met een zwarte stift. Bijvoorbeeld de Edding 1200.
• Schrijf in blokletters in plaats van lopend (aan elkaar) schrift.
• Schrijf op ongelinieerd papier of papier met dikke lijnen.
• Een boodschappenbriefje of korte notitie kan ingesproken worden met de spraakfunctie in de applicatie Notities op de smartphone.

Wanneer het helpt om dichter bij de televisie te zitten om het beeld goed te kunnen zien, is dit een prima oplossing. Het is een fabeltje dat dit slecht is voor de ogen of dat er sprake is van straling.

Welk beeldscherm qua intensiteit maar ook qua grootte prettig is, is persoonlijk en afhankelijk van het type oogaandoening.

Wanneer lezen van de ondertiteling lastig wordt, kan een televisiebril helpen. Je kunt de ondertiteling ook vergroten of laten voorlezen. Hiervoor gebruik je de vo-box of go-box. Verschillende tv-providers bieden deze service aan. Op de website van de Oogvereniging is dit per provider toegelicht. Bij audiodescriptie (beeldbeschrijving) vertelt een stem wat er op het scherm te zien is.

Tegenwoordig kan men veel informatie vinden en contacten onderhouden via de smartphone, tablet en/of computer. Op dit gebied is ook voor mensen met een visuele beperking veel mogelijk. Wat voor iemand geschikt is, hangt onder meer af van de motivatie en de visuele beperking.

Meer informatie over communicatie is ook te vinden in de gratis te downloaden publicatie Nog niet uitgekeken, inspiratie voor mensen die ouder worden met minder zicht.