Vier belangrijke stappen naar een meer inclusieve stemervaring

Voor mensen met een visuele beperking blijft stemmen vaak een uitdaging, zo blijkt uit ons onderzoek onder slechtziende en blinde kiezers. Op basis van dit onderzoek hebben we belangrijke aanbevelingen voor gemeenten en stembureaumedewerkers opgesteld. Hiermee kunnen zij de toegankelijkheid van stembureaus verbeteren. In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november a.s., delen we deze aanbevelingen graag.

In de aanloop naar het uitbrengen van hun stem komen stemmers met een visuele beperking verschillende obstakels tegen. Een daarvan is de traditionele papieren kandidatenlijst. Deze wordt door een aanzienlijk deel van de slechtziende en blinde mensen die meededen aan ons onderzoek (39%) als ontoegankelijk ervaren. Dit komt door het gebrek aan alternatieve formaten, bijvoorbeeld digitaal, in groot letterformaat, audio of braille. Door de kandidatenlijst in verschillende formaten aan te bieden en duidelijk te communiceren waar deze formaten beschikbaar zijn, zijn kiezers met een visuele beperking enorm geholpen.

Momenteel is maar een relatief klein deel van kiezers met een visuele beperking (12%) die meededen aan ons onderzoek op de hoogte van het bestaan van ‘inclusieve stembureaus’. Deze stembureaus zijn extra toegankelijk in vergelijking met de reguliere stembureaus, doordat zij bepaalde faciliteiten en/of hulpmiddelen aanbieden. Voor slechtziende of blinde kiezers kun je hierbij denken aan een leesloep, nu al verplicht voor elk stembureau, maar ook de kandidatenlijst in grootletterformaat, een Soundbox die de kandidatenlijst voorleest, of een ‘stemmal’. Een stemmal is een mal die kiezers over het papieren stembiljet heen kunnen leggen waardoor zij geholpen worden bij het aankruisen van de juiste kandidaat.

Het is niet altijd (tijdig) bekend welke stembureaus welke hulpmiddelen bieden. Het zou kiezers met een (visuele) beperking helpen als gemeenten ruim voor de verkiezingen communiceren welke hulpmiddelen en faciliteiten in welke stembureaus beschikbaar zijn. Daarnaast is het aan te raden alle kiezers met een beperking te wijzen op het actuele online overzicht van inclusieve stembureaus. Dit jaar zijn er bovendien al meer dan 100 gemeenten met een toegankelijke stemlocatie!

Als grootste knelpunt in de fysieke toegankelijkheid van het stembureau wordt door onze respondenten de bewegwijzering genoemd. Ook veelgenoemd zijn aspecten als een oncomfortabel lichtniveau (veelal te weinig licht) of obstakels op de route. Bijna de helft van de kiezers met een visuele beperking (47%) ervaart problemen met het inleveren van hun stem. Vaak is onduidelijk waar zij exact naartoe moeten, en is ook de gleuf in de stembus onvoldoende zichtbaar voor mensen met een visuele beperking.

Een ander knelpunt dat door veel slechtziende en blinde kiezers wordt genoemd (38%) is de “sociale toegankelijkheid” van het stembureau, oftewel: de ontvangst door medewerkers van het stembureau. Deze is vaak niet optimaal of zelfs onprettig door gebrek aan kennis rondom een visuele beperking. Het komt voor dat slechtziende of blinde kiezers bijvoorbeeld (te snel) aan hun lot overgelaten of juist betutteld worden. Soms kennen stembureaumedewerkers de regels niet precies; zij weten bijvoorbeeld niet dat er altijd iemand met een slechtziende of blinde kiezer mee mag in het stemhokje om te helpen bij het uitbrengen van de juiste stem. Tegelijkertijd wordt de hulpvaardigheid van stembureaumedewerkers ook vaak juist als zeer positief genoemd. Het gaat dus om de juiste benadering.

In de folder Toegankelijk Stemmen voor iedereen hebben we een beknopte instructie voor stembureaumedewerkers opgenomen. Daarnaast geven professionals vanuit onze consortiumpartners trainingen aan stembureaumedewerkers.

Heb je na het lezen van dit nieuwsbericht de smaak te pakken en wil je meer weten over toegankelijke verkiezingen? Bekijk dan ook deze bronnen:

• Rapportage Onderzoek Toegankelijk stemmen – gebaseerd op onderzoek onder 114 slechtziende en blinde kiezers naar aanleiding van de Gemeenteraadsverkiezingen 2022

• Toegankelijk Stemmen voor iedereen – folder inclusief instructie “sociale toegankelijkheid” voor stembureaumedewerkers
• Lijst van gemeenten met een toegankelijke stemlocatie
• Checklist voor gemeenten – praktische checklist voor een visueel toegankelijk stembureau
• Factsheet Onderzoek Toegankelijk Stemmen – gebaseerd op onderzoek naar aanleiding van de Tweede Kamerverkiezingen in 2021
• Video met Tips voor Toegankelijk Stemmen voor gemeenten / stembureaus
• Video over de bevindingen van een slechtziende kiezer in het stemproces