NAH - Multiple Sclerose (MS)

Meestal hebben mensen met MS niet alleen met visuele klachten te maken, maar treden er meerdere symptomen tegelijk op. Hierdoor is er minder aandacht voor het leren omgaan met de visuele problemen. Bovendien zijn visuele klachten onzichtbaar en moeilijk uit te leggen.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat naar schatting 90% van mensen met MS visuele klachten ervaart. Die klachten worden vaak niet herkend of behandeld. De visuele klachten zijn niet altijd het gevolg van optische neuritis (oogzenuwontsteking), ze kunnen ook voortkomen uit verstoringen in het visuele netwerk in de hersenen. Patiënten geven aan dat goed kunnen zien één van de topprioriteiten is in hun behandelwensen. Dat komt omdat slecht zien grote impact heeft op het dagelijks functioneren.

Ander onderzoek wijst uit dat aanpassen van de omgeving één van de belangrijkste manieren is om mensen met MS en visuele problemen te helpen.

Veelvoorkomende visuele problemen bij MS zijn:

• Verlaagde visus (gezichtsscherpte), bijv. tijdelijk minder gezichtsvermogen na lichamelijke inspanning of (het Uhthoff-fenomeen)
• Verlaagde contrastgevoeligheid
• Stoornissen in kleurenzien, bijv. donkerder of vervaagde kleuren
• Gezichtsveldbeperkingen/gezichtsvelduitval, bijv. vlekken in het zicht (scotomen)
• Tijdelijk blind zijn
• Lichthinderklachten 
• Oogstandproblemen, waardoor dubbelbeelden en/of beperkingen in binoculair (diepte)zien kunnen ontstaan
• Oogbewegingsstoornissen, bijv. schokkende volgbewegingen, problemen met bliksprongbewegingen (saccades), lichtflitsen (phosphenes)
• Nystagmus (wiebelogen)
• Storende elementen tijdens zien, bijv. een raster, sterretjes, flikkeringen, enzovoort.

Dit soort symptomen kan voorbijgaan, maar ook blijvend zijn. De meeste mensen met MS krijgen tijdelijk klachten als ze vermoeid zijn. Hun zicht wordt dan nevelig of wazig.

De visuele klachten kunnen ontstaan als gevolg van:

• Het effect van MS op de oogzenuw
• Het effect van MS op het brein

De visuele klachten hebben invloed op alle domeinen van het dagelijks leven. Je kunt hierbij denken aan niet of moeilijk kunnen:

• lezen
• deelnemen aan het verkeer
• telefoneren of een tablet of computer bedienen
• huishouden
• werken
• uitvoeren van vrijetijdsbesteding

Daarbij komt dat mensen met MS ter compensatie van de motorische problemen juist meer op hun visus moeten kunnen vertrouwen.

Tijdens de visuele revalidatie zijn er meerdere mogelijkheden voor behandeling van de visuele problemen:

• Onderzoek (denk aan visuele functies, mobiliteit en belasting/belastbaarheid)
• Psycho-educatie (uitleg geven over zien, visuele informatieverwerking, herkomst van de klachten en de invloed op dagelijkse activiteiten)
• Op maat zoeken naar compensatiestrategieën voor de visuele klachten op alle levensgebieden
• Verwijzen naar informatie over bijvoorbeeld verlichting* en algemene tips die op dit platform te vinden zijn

Bij een revalidatietraject zijn vaak meerdere disciplines betrokken. Denk aan onder andere een orthoptist/optometrist, neuropsycholoog, ergotherapeut, specialist digitale toegankelijkheid en een maatschappelijk werker.

*Advies geven over verlichting is lastig en moet goed afgestemd worden op iemands specifieke visuele problemen. Er zijn niet alleen veel verschillende soorten visuele probleem, wat iemand wil doen en in welke omgeving speelt ook mee.

Voorbijgaande visuele problemen

Bij visuele problemen met een tijdelijk karakter helpen adviezen en het gebruik van hulpmiddelen om klachten te verlichten. Denk aan onder meer:

• Een filterbril tegen lichthinder en reflectie
• Luisterboeken
• Contrasterende knoppen op de magnetron (meer over het belang van contrasten lees je in dit artikel) en andere aanpassingen in huis.

Met deze aanpak leren mensen met MS die te maken hebben met visuele problemen om taken die belangrijk zijn voor deelname aan het maatschappelijk leven op een andere manier of met hulpmiddelen uit te voeren.

Blijvende visuele problemen

Bij visuele problemen die blijvend zijn, kunnen onderstaande trainingen geschikt zijn:

• Leestraining
• Kijktraining bij lopen en fietsen
• Verlichtingsonderzoek met advies voor de beste verlichting in de leefomgeving en bij activiteiten.
• Training computer/tablet/smartphone